O OESTE AMERICANO. GRANDES XEFES e GUERRAS INDIAS I

Primeiro capitulo das Guerras indias xunto coas breves descricións dos grandes xefes que participaron nelas.

As guerras indias que se describen, refírense ao conxunto de conflitos entre o goberno dos Estados Unidos e os colonos contra os nativos americanos. O vasto e cíclico movemento a través das Grandes Chairas para cazar bisontes e comerciar bens foi incompatible cos novos patróns de asentamentos estadounidenses e construción de ferrocarrís. Despois da Guerra Civil o goberno de Estados Unidos redobrou os seus esforzos. Se os tratados e outras formas de represión non funcionaban, considerábanse necesarias medidas máis drásticas.

Estas guerras resolvéronse coa conquista dos pobos nativos e a súa asimilación cultural obrigada ou a súa localización forzosa en reservas.

Algúns dos pobos máis belixerantes foron os sioux e os apaches, cuxas batallas contra o exército dos Estados Unidos foron expostas en innumerables westerns. Foron as Guerras Apaches e as Guerras indias Sioux as máis famosas. Outros pobos, sendo pacíficos, víronse obrigados a loitar para evitar o desaloxo das súas terras e/o evitar as reservas.

As Guerras apaches desenvolvéronse nos territorios de Arizona e Novo México. Estas guerras viviron un breve alto cun acordo polo que pactaron vivir dentro dunha reserva nos montes Chiricahua e o val de Sulphur Spring.

Cochise xefe apache chiricahua, liderou moitas destas batallas contra o exercito estadounidense xunto co seu sogro Mangas Coloradas.

Cochise naceu en Chiricahua, vivira, tranquilamente, como xefe do seu grupo, e buscando a concordia cos colonos. Consta que estes pasaban sen problema polas súas terras. Esa paz terminou en 1861, foi acusado por erro do secuestro da filla dun colono e como consecuencia daquilo o irmán e sobriños de Cochise foron executados. Desde este momento poñíanse en marcha as guerras apaches. E é que Cochise, outrora pacífico, demostrou unhas capacidades asombrosas para a guerra, pois logrou manter baixo control ao goberno dos Estados Unidos con tan só uns poucos centenares de guerreiros e os apaches do seu sogro. En 1872, o presidente Ulises S. Grant pediu ao xeneral Oliver Otis Howard que se reunise con Cochise e acordase o fin do conflito. O xefe Cochise conseguiu as terras que desexaba. Morreu en 1874 en liberdade. E foi o último dos grandes xefes que puido facelo.

En 1953estreouse A conquista de Cochise unha película, que a pesar dos tópicos do western, o gran xefe apache pintábase de forma positiva, non só nesta película tamén noutras da época. Algo desde logo pouco habitual no entón racista cinema de Hollywood, que sempre presentara aos nativos como homes crueis e salvaxes. Todo proceso de deshumanización que autores como o sociólogo James William Loewen denunciaría nos anos 90 (aproveitando a nova perspectiva que deran películas como Bailando con lobos).

O trato con Cochise foi distinto, seguramente porque se gañou o respecto dos seus inimigos ao ser o único nativo ao que os Estados Unidos non lograran derrotar. 

Con todo, o pacto que asinou non lle sobreviviu, pois en 1877, contravindo o acordado, o goberno quixo trasladar aos Chiricahuas á reserva de San Carlos. Foi entón cando tomou as rendas o sucesor de Cochise, o famoso Gerónimo. Cando acudiu a parlamentar, detivérono e trasladaron a San Carlos xunto cos seus compatriotas.

Gerónimo naceu no ano 1829 nun campamento no río Gila, por aquel entón formaba parte do territorio de Sonora, en México. Quen lle coñecía crían que era un home medicina, un experto en herbas e en curación (chaman).

Non loitou contra os brancos pola súa terra, como outras tribos. De feito, ao comezo loitou para vingar o asasinato da súa familia a mans dos mexicanos. Foi un pesadelo para os gobernos mexicano e estadounidense. En 1861, o exército de EEUU comezou unha guerra contra Gerónimo coa intención de acabar con el. Para lograr o seu obxectivo, durante dez anos as tropas norteamericanas perpretaron atrocidades de todo tipo contra as poboacións apaches.

En 1881 liderou unha revolta, máis de 300 apaches con Gerónimo á cabeza, escaparon de San Carlos e sementaron o terror alí por onde pasaron, o que lle deu gran fama,. Instalado en Sierra Nai, Gerónimo buscou a maneira de liberar aos que se quedaron en San Carlos.

En 1883, o goberno de EE.UU. ordenou realizar operacións en México, sen contar coa autorización daquel país. Exploradores apaches uníronse á captura de Gerónimo, que finalmente foi cercado polo xeneral Crook en Sierra Nai. Sen capacidade de facer tantos prisioneiros, a Crook non quedou máis remedio que confiar en que o caudillo apache entregásese na reserva. O xeneral espéroo durante meses, e no Congreso chegouse a debater con sorna se non sería Crook o que fora capturado. A finais de 1883 Gerónimo apareceu na reserva de San Carlos.

Morreu en 1909. Os últimos anos, alcoholizado, viviría como un pacífico granxeiro. O mito do gran xefe provén cando o antigo caudillo empezou a ser convidado coma se dunha celebridade tratásese a feiras e festivais.

Na década dos 90 realizouse a película Gerónimo. Sendo un dos western históricos que máis se preocuparon por manterse fieis ao discorrer dos acontecementos. Dirixida por Walter Hill e interpretada por Wesley Studi (Cherokee). Actor que grazas ao seu físico amerindio gañou notabilidade polas súas actuacións de nativos estadounidenses no cinema, como o último mohicano e bailando con lobos.

Os Navajos foi outra, das moitas tribos, que obrigaron a deixar o seu territorio. Organizáronse para o combate da súa historia baixo o mandato de Manuelito, elixido en 1855 xefe principal.

Manuelito naceu en 1818 no sueste de Utah. Coñecido por diferentes nomes, os navajos alcumábano “buraco de bala”. Destacouse como guerreiro nas loitas cos mexicanos, o exército de Estados Unidos e tribos veciñas. Asinou un tratado onde os navajos accederon a unha redución do seu territorio, do cal só 200 Quilómetros eran aptos para a agricultura. Os campos ao redor de Fort Defiance eran un dos límites, cando o comandante William Brooks decidiu ocupalos, ordeno a Manuelito mover o seu, ao que se negou. Despois dunhas semanas de loita, asinaron outro tratado de paz.

En 1860, moitas tropas saíron da súa fortaleza para participar na Guerra Civil. Manuelito atacoulles con axuda de grupos Ute e Apaches. A superioridade armamentística dos brancos logrou rexeitalos. Os sobreviventes refuxiáronse nas Montañas Chuska. En 1863 o coronel Carson, tenta que os navajos abandonen a súa patria. Manuelito e os seus seguidores refuxiáronse en Canón Grande. Moitos morreron de fame e frío.

Con todo en 1866, Manuelito e o seu grupo, obrigados pola fame rendéronse. En 1868, asínase un novo tratado, os navajos comprométense a establecerse en Fort Wingate, o lugar era menor ao que estaban afeitos. Cando os comerciantes levaron o whisky á reserva, Manuelito comezou a beber, os seus últimos anos pasounos entrando e saíndo do cárcere polas súas bebedeiras.

Manuelito, antes de morrer en 1893, viaxou á Feira Mundial de Chicago , onde quedou impresionado polos adiantos do home branco. “Os homes brancos teñen cousas que os navajos necesitan, pero non podemos chegar a elas. Debemos cambiar os nosos costumes. A educación é o camiño para as nosas necesidades”.

.