O OESTE AMERICANO. TRIBOS de NATIVOS e GRANDES XEFES I

Ao falar ou escoitar sobre os nativos americanos, facilmente vénnos á mente unha serie de conceptos: -Grandes cazadores que adoitaban utilizar frechas, lanzas ou pequenas machadas coñecidas como tomahawks. – Fortes guerreiros con gran espírito de loita. -Poboacións relacionadas coa natureza e o divino.

Cada tribo conta cos seus propios costumes, pero algunhas son comúns á maioría das tribos, tales como:

Realización de danzas grupais e celebración de rituais: a Danza do Sol para pedir boa saúde, a Danza do Bisonte para favorecer a caza, a Danza da choiva.

Reunións con outras tribos para manter lazos. Unha forma sinxela de compartir a sabedoría e a paz, era fumar a pipa da paz. Este costume realízase a miúdo para selar a paz entre dúas tribos e desexarse éxito.

En moitas películas móstranse escenas deste tipo. Na película Fort Apache dirixida por John Ford e interpretada por John Wayne e Henry Fonda, durante a rodaxe ocorreu o seguinte: Cando John Ford dixo que Cochise debía fumar en pipa, o guionista Frank S. Nugent explicoulle que o xefe apache fumaba só cigarros. Entón Ford dixo: “Ten a man apertada contra o peito…pode soster unha frauta, un machada, impórtame un ravo…pero non está fumado ningún cigarro.” Áparte desta anécdota o filme probaba unha vez máis o aprecio de Ford polos nativos americanos, aos que debuxaba dotados dunha gran honorabilidade.

Outro aspecto moi común é a roupa dos nativos. A vestimenta adoita coincidir en trazos xerais. Case toda a roupa é fabricada con peles ou coiro e hai pezas elaboradas con fibras vexetais. Visten pantalóns, túnicas ou vestidos e camisas ou ponchos. Ademais usan adornos, como os tocados de plumas, colares e pulseiras. Ten importancia a roupa con bordados e pinturas que representan valores relixiosos e outros temas, por exemplo a caza.

Unha vez expostos os aspectos xerais, chega o momento de describir as tribos dos nativos e os seus grandes xefes, que terán máis protagonismo nas denominadas “guerras indias”.

Os antropólogos calculan que antes da chegada dos europeos existían máis de 300 tribos e moitas desapareceron debido á cruenta colonización. Describiranse, a modo de resumo, as máis coñecidas:

Cherokees.- Refírense a se mesmos como “a xente do principio”. A palabra Cherokee parece ser orixinaria dos vocábulos choctaw cha-a-kee “aqueles que viven nas montañas” ou chi-luk-ik-bi “aqueles que viven no país das covas”. Quizais a máis coñecida das tribos porque ademais foi a máis numerosa cunha poboación, segundo algúns autores, de millóns (?) que viviu na zona dos Grandes Lagos e os Apalaches. Dedicábanse á caza e á agricultura.

Agrupábanse en aldeas. Cada aldea tiña ao redor de 350-600 persoas, xeralmente ao longo das ribeiras dos ríos. A vivendas tiñan formas cadradas ou rectangulares, o revestimento exterior era de cortiza de árbores. Cada aldea tiña dous xefes: un xefe branco que dirixía en tempos de paz e un xefe vermello que dirixía en tempos de guerra. Os xefes de guerra eran homes, pero o xefe de paz podía ser unha muller. Hoxe en día, os consellos e xefes tribais Cherokee poden ser de calquera xénero e son elixidos popularmente, como senadores e gobernadores.

A roupa de peles de animais, confeccionábana as mulleres, os homes facían os mocasines. Era unha nación matriarcal con profundo respecto cara á Nai Terra e todos os seres vivos. Gran sentido da xustiza.

A partir do século XIX, adaptáronse á cultura occidental, tanto ás institucións como aos métodos agrícola-gandeiro. Un deles, chamado Sequoya inventou un silabario para a escritura do idioma Cherokee.

Hoxe en día é a maior poboación de nativos, cun censo de aproximadamente 316.000 individuos. John Ross foi xefe principal dos cherokees durante case corenta anos.

Apaches.- Chamábase a se mesmos “inde” a xente. Eran pobos nómades, seguindo as migracións dos animais de Norte (Canadá) a Sur. Foron dos primeiros en posuír cabalos, isto facilitoulles a caza.

Eran progresistas, introduciron novas vestimentas e algúns grupos adoptaron o tipi como vivenda. As mulleres reunían o alimento, madeira e auga, mentres os homes saían a cazar. Practicaban a poligamia.

A relixión era unha parte fundamental da vida apache. Os seus deuses principais: Gan (espírito das Montañas), derivan a súa forza dos bosques e o deserto, se retrotrae ao Oso e a Serpe e vincúlanse co Raio e as Estrelas. Estes espíritos bailan de noite fronte ao lume, durante a súa representación revívese a orixe dos apaches. Para o pobo Apache a necesidade de celebrar é tan sacra como o cántico do chaman.

As tribos apaches no século XVIII eran: Mescaleros, Chiricahua, Navajos, Apaches occidentais (coyoteros), Lipan, Jicarilla. Os navajos descríbense como unha tribo independente, pois non eran guerreiros como outros grupos.

Grandes Xefes Apaches foron Cochise e Gerónimo ( ambos Chiricahuas).

Kiowa.– No século XVII estaban situados en Canadá e Norte de Montana. Chamábanse a se mesmos “Kwu-dá””saíndo fóra”, dada a mitoloxía da súa orixe, segundo a cal reptaron pola cavidade dunha árbore e saíron á terra polo buraco onde vivía unha curuxa. Tamén se nomearon como “a xente dos tipis de grandes lapelas”.

Dirixíronse cara ao Sur e establecéronse en Black Hills. Vivían da caza do bisonte. Cando os Cheyenne e os Sioux Dakota presionáronos, seguiron camiño cara ao sur, chegando ao río Arkansas. Alí loitaron cos comanches e en 1790 aliáronse e decidiron compartir a área. Desde ese momento Comanches e Kiowas cazaron, viaxaron e loitaron xuntos. Hoxe comparten unha reserva no Sur de Oklahoma.

Había 6 bandas que tiñan un xefe propio subordinado ao cacique xeral da tribo. Unha das bandas era Kiowa Apache, para algúns autores era un desprendemento da nación Apache.

A poligamia era unha necesidade económica, as mulleres eran maioría e necesitaban acrecentar a poboación para atender a caza e as guerras. As mulleres só alcanzaban prestixio a través dos logros do seu marido, pai ou fillo.

O xefe Kiowa Oso Blanco (Satanta) coñecido tanto polas súas calidades na guerra, como pola súa faceta de portavoz do seu pobo. A claridade da súa mensaxe, expoñendo o punto de vista nativo, provocou que a prensa do momento alcumáselle co sobrenome do “orador da pradería”.

Sioux.- Tamén chamados Dakotas, Lakotas ou Nakotas, que significa amigo. Estes nomes son como se coñecen os seus dialectos. Orixinarios da rexión dos Grandes Lagos, cando comezaron a súa emigración cara ás Grandes Chairas, agrupáronse en 7 grandes divisións que formaron o “Consello dos Sete Lumes”.

Os sioux crían que todas as cousas da natureza tiñan un espírito. Toda a súa vida dependía da natureza e respectábana tomando dela só o que necesitaban para sobrevivir, nada máis. A modestia era o seu adorno principal.

A unidade básica social era a familia. Esta consistía nun home cunha ou máis esposas e os seus fillos. Unha muller que alcanzara a madurez en anos e sabedoría, ou mostrara valor era convidada a sentar no consello.

Fóronse convertendo en expertos cazadores e foi unha das tribos que presentaron mellor resistencia á invasión europea, cos seus grandes xefes: Nube Vermella. Cabalo Tolo e Toro Sentado

A película Bailando con lobos protagonizada por Kevin Costner, deixaba de mostrar aos nativos, verdadeiros poboadores das terras, como salvaxes para convertelos en heroes. A cinta mostraba aos sioux como un pobo cargado de valores, capaz de convivir en harmonía coa natureza e que mostraba auténtica devoción e respecto pola familia.

E os Cheyennes, Comanches, Arapahoes, Navajos, Pés Negros e Nez Perce ? no próximo capitulo.